Một kỹ năng quan trọng để duy trì sự cân bằng lành mạnh giữa trách nhiệm trong công việc và cuộc sống đó là khả năng quyết đoán khi cần thiết. Quyết đoán nghĩa là có thể nói không, từ chối những yêu cầu và đòi hỏi khi bạn không đủ sức để tiếp nhận nó. Quyết đoán trái ngược với bị động và thô lỗ. Người bị động không thể nói không, và cuối cùng là để cho bản thân bị lấn át và lợi dụng. Cả người quyết đoán và thô lỗ đều có thể nói không nhưng người quyết đoán sẽ từ chối một cách lịch sự và tôn trọng. Còn người thô lỗ sẽ không nhã nhặn như vậy và có thể sẽ gây thêm những sự căng thẳng không cần thiết bởi sự thiếu tôn trọng của họ.
Việc không thể nói không có thể trở thành yếu tố chính gây ra sự căng thẳng không cần thiết. Hầu hết mọi người đều muốn làm hài lòng người khác nhưng việc đồng ý quá thường xuyên sẽ dần khiến người đó trở nên quá tải với những trách nhiệm mà mình không mong muốn. Suy cho cùng, việc luôn nói có sẽ có thể dẫn đến tình cảnh là họ không thể làm hài lòng bất kỳ ai (kể cả bản thân họ).
Việc nói với người khác rằng mình cần thời gian để suy nghĩ về lời đề nghị của họ là hoàn toàn bình thường. Và cũng không có gì sai khi bạn lịch sự từ chối những yêu cầu có hại, hơn là có lợi cho mục đích của bạn. Điều này hoàn toàn bình thường, bất kể là yêu cầu của bạn bè, người thân hay thậm chí là sếp của bạn. Có thể sẽ có những hậu quả đi kèm với việc nói không, chẳng hạn như làm tổn thương người đó, mất cơ hội thăng tiến hoặc thậm chí là mất việc. Bạn nên cố gắng lường trước những hậu quả tiêu cực có thể xảy ra và sẵn sàng để chấp nhận nó trước khi bạn nói không. Hãy nhớ rằng mục đích không phải là để làm hài lòng người khác “chỉ bởi vì người đó ép uổng bạn”, mà là để giảm thiểu căng thẳng và đảm bảo chất lượng cuộc sống của bạn. Đôi khi cách duy nhất để giảm thiểu căng thẳng đơn giản là nói không với các yêu cầu được đặt ra. Quan tâm đến bản thân và những nhu cầu của chính mình theo cách này có thể khiến bạn cảm thấy ích kỉ, nhưng đó là một kiểu ích kỷ trưởng thành và lành mạnh, được xuất phát từ sự tôn trọng bạn dành cho chính mình. Bạn không cần phải cảm thấy tệ vì nó.
Một số người sẽ dễ dàng chấp nhận quyết định của bạn, nhưng cũng có người sẽ thúc ép bạn làm theo ý họ và cố gắng làm nhiều cách để bạn thay đổi quyết định của mình. Hãy chuẩn bị tinh thần cho những việc đó và giữ vững lập trường của mình. Có thể bạn sẽ cảm thấy tội lỗi. Tuy nhiên, chỉ bởi vì người khác cảm thấy không thoải mái thì vẫn chưa đủ thuyết phục để bạn phải làm theo mong muốn của họ (nói đồng ý) khi đó không phải là điều phù hợp với bạn.
Hãy nhớ rằng sự khác biệt giữa quyết đoán và thô lỗ là sự tôn trọng: đối với bản thân bạn và với người đưa ra yêu cầu. Bạn hoàn toàn có thể chia sẻ những nhu cầu, cảm xúc, ưu tiên của mình một cách rõ ràng và nhẹ nhàng, sau đó đưa ra quyết định phù hợp nhất với mong muốn của bạn chứ không phải của người kia. Tuy nhiên, cũng không nên tấn công hay xem thường người đưa ra yêu cầu cho bạn. Hành vi quyết đoán và lịch sự sẽ giúp duy trì các mối quan hệ, còn hành vi thô lỗ sẽ làm tổn hại đến nó, gây thêm căng thẳng cho bạn thay vì giảm thiểu nó.
Bạn đã từng trải qua những lần nói “không” khó khăn nào để bảo vệ bản thân mình khỏi căng thẳng chưa?
Tác giả: Tiến sĩ Hoa Võ.
Người dịch: Thiên Trúc
