Kỹ Năng Giao Tiếp trong các Vùng Hội Thoại

Giao tiếp hiệu quả là khi nhận biết các diễn biến có trong một cuộc hội thoại và có những kỹ năng để khiến cuộc hội thoại đạt được mục đích cuối cùng, thấu hiểu và yêu thương hơn. Có ba vùng chính trong một cuộc hội thoại chúng ta cần nhận biết đó là green zone (vùng xanh), yellow zone (vùng vàng), và red zone (vùng đỏ). 

*Định nghĩa về các vùng: 

Green zone (vùng xanh) là những vùng an toàn để có những cuộc thoại, là vùng có những nội dung không gây xung đột.

Yellow zone (vùng vàng) là những vùng có tiềm tàng những rủi ro, là vùng có những nội dung có thể gây xung đột. Cuộc hội thoại đi vào vùng vàng khi nó đụng chạm đến những vấn đề quan trọng nhất của đời sống của các cá nhân trong mối quan hệ đó. (ví dụ: tài chính, tình yêu, sự nghiệp, tình dục, v.v.) Tùy vào mỗi cá nhân mà vùng vàng của các mối quan hệ sẽ khác biệt với nhau (ví dụ: có những người không ngại nói về tiền bạc, nhưng có người rất dễ tổn thương khi nói đến vấn đề này).

Red zone (vùng đỏ) là vùng mà khi một trong hai người trong cuộc hội thoại bị kích hoạt hoặc có những cảm xúc quá mạnh để có thể để đối thoại một cách tỉnh táo, hiệu quả. Nếu ta không cẩn thận trong vùng vàng thì cuộc hội thoại sẽ sa vào vùng đỏ. (ví dụ: khi 2 người lớn tiếng với nhau, giận dữ, ngắt kết nối, v.v.)

Ví dụ thực tế: anh A và chị B cùng nhau đi ăn kem để bàn về bộ phim họ vừa xem (vùng xanh). Có một phân cảnh trong phim làm chị B nhớ đến mẹ của mình, và chị B bắt đầu kể cho anh A biết tính tình của mẹ. Chị B nói, “mẹ em khó tính, hay phán xét người khác. Anh nhớ phải để ý trước sau khi gặp mẹ em tuần tới nha”. Câu nói này làm anh A cảm thấy bị phán xét, anh nghĩ chị B nói vậy là do cô ấy không thấy tự tin vào con người của anh (vùng vàng). Anh A phản ứng phòng vệ, “em nói vậy là có ý gì?” (vùng vàng). Cách anh A phản ứng làm chị B thấy mình không được lắng nghe và gia đình mình không được tôn trọng (vùng vàng). Lời qua tiếng lại, không ai lắng nghe và không ai cảm thấy được thấu hiểu, anh A và chị B kết thúc buổi đi chơi với tổn thương và giận dữ (vùng đỏ).

*Nguyên tắc chung để giao tiếp hiệu quả: 

• Tránh vùng đỏ: đây là khi có nói thêm nữa cũng không giải quyết được gì, nó chỉ tăng nguy cơ ta lỡ lời trong lúc nóng giận và làm tổn thương người kia.
• Nhận biết và đối thoại cách cẩn thận và khôn ngoan trong vùng vàng: đôi khi ta ở trong vùng vàng mà không hề hay biết nên lúc sa lầy vào vùng đỏ thì đã quá muộn. Vì vậy rất quan trọng để nhận biết đâu là vùng vàng của bản thân và của đối phương.
• Bí quyết thành công của các mối quan hệ là đối thoại trong vùng vàng một cách hiệu quả, vì vùng vàng đụng chạm đến những điều cốt lõi, quan trọng của các cá nhân trong mối quan hệ đó. Khi đối thoại thành công, chúng ta có thể thấu hiểu nhau tốt hơn và đem mọi người lại gần với nhau hơn.

*Speaker-listener technique: Kỹ năng nghe-nói:

Một trong những kỹ thuật hiệu quả nhất để đối thoại trong vùng vàng là kỹ thuật nghe nói: speaker-listener technique. 
Khi sử dụng kỹ thuật này, chúng ta giảm tốc độ của cuộc hội thoại để đảm bảo rằng chúng ta đang hiểu đúng và đủ đối phương. Trong cuộc hội thoại mà ai cũng chỉ tập trung nói cho hết ý của bản thân thì kết cục là không ai được lắng nghe. Chắc bạn cũng từng có kinh nghiệm trình bày về những vấn đề quan trọng cho đối phương, nhưng cảm giác như đang nói với bức tường. Hoặc ngược lại, có những lúc đối phương trình bày điều gì đó cho bạn, nhưng bạn đáp lời lại ngay mà không dành thời gian đảm bảo rằng mình đã hiểu ý họ. Tốc độ của những lúc lời qua tiếng lại này thường rất nhanh, nhưng thông tin được truyền tải và tiếp nhận lại rất ít.

Chúng ta có những luật cho người nghe và người nói:

*Luật cho người nghe:

• Lặp lại ý người nói để đảm bảo nội dung  của người nói được truyền tải một cách chính xác
• Nếu lặp lại chưa đúng người nói, phải tiếp tục tìm cách diễn đạt để người nói xác nhận nội dung của mình là chính xác

*Luật cho người nói: 

• Sử dụng I statement: tức là tập trung vào cảm xúc của cá nhân mình và không tấn công hay lên án người khác.
  • Thay vì “em không tôn trọng anh/em nói vậy là có ý gì? Em làm ơn đừng nói về mẹ nữa được không?” → “anh cảm thấy không được tin tưởng khi em nói về mẹ như vậy. Em có thể giúp anh bằng cách tin tưởng anh sẽ là chính mình trong lúc gặp mẹ.”
  • Thay vì “anh không tôn trọng mẹ em” → “mẹ rất quan trọng đối em, khi anh phản ứng như vậy em sợ rằng anh sẽ không thương mẹ. Em muốn biết rằng em sẽ thương gia đình em như em thương gia đình anh.”
  • Dựa trên hai ví dụ trên, một câu biểu mẫu có thể hữu ích cho bạn là: Tôi cảm thấy (tập trung vào cảm xúc của bản thân)_______ Khi bạn (tập trung vào một trường hợp cụ thể và không công kích cá nhân)____________ Tôi cần (nêu một nhu cầu tích cực) _________________
• Tập trung vào một ý và trình bày ý đó, tránh nói lan man, vì điều đó làm người nghe khó theo dõi và tiếp thu ý kiến của bạn. Sau khi đã trình bày xong rồi thì chờ người nghe diễn đạt lại ý của bạn để đảm bảo họ đã hiểu bạn.
• Khi nội dung của mình đã được truyền tải một cách chính xác, thì tuần tự đổi vai.

Khi áp dụng kỹ thuật này, chúng ta dễ có cảm giác “hình như có điều gì đó không thật, không tự nhiên”. Đây là phản ứng bình thường, vì đây quả thật là những điều không tự nhiên, những kỹ thuật ta không thành thạo. Phần lớn cuộc hội thoại trong cuộc sống sẽ không cần phải áp dụng kĩ thuật này. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, những cách nói chuyện theo bản năng của chúng ta lại đem đến nhiều vấn đề hơn. Khi chúng ta không hiểu biết về vùng vàng, và không có kĩ năng để giao tiếp trong vùng này, sẽ dễ khiến cuộc nói chuyện rơi vào vùng đỏ và gây tổn thương không cần thiết cho lẫn nhau. Những kĩ năng mới này dù không quen thuộc, nhưng lại hiệu quả, rất  xứng đáng để chúng ta đầu tư thời gian, công sức để luyện tập.Dần dần nó sẽ trở thành một phản xạ tự nhiên khi ta cần nói về những vấn đề nhạy cảm trong các mối quan hệ.

*Time Out: Nghỉ giữa hiệp. 

Một trong những kỹ thuật hiệu quả khi cuộc hội thoại đã bị đẩy đến vùng đỏ là kỹ thuật Time Out, nghỉ giữa hiệp. 

Khi cuộc hội thoại đã đến vùng đỏ, thì giao tiếp  không còn hiệu quả, và nếu tiếp tục nói chuyện thì sẽ tăng nguy cơ gây tổn thương lẫn nhau. Vì vậy khi bạn thấy bản thân hoặc đối phương mất bình tĩnh thì nên sử dụng kĩ thuật này.

Một số dấu hiệu để nhận biết mình đã đi vào vùng đỏ: tim đập nhanh, đổ mồ hôi, nóng mặt, nóng tai, giận dữ, lớn tiếng, không còn mong muốn lắng nghe, v.v.

Vậy ai nên dùng Time out?
Khi bạn cảm thấy bạn bị kích hoạt và có thể không còn lời tử tế, bạn nên dùng kỹ thuật Time Out: Nghỉ giữa hiệp này.

Hoặc bạn là người thấy đối phương bị kích hoạt và không còn đủ bình tĩnh, bạn nên dùng Time out: Time Out: Nghỉ giữa hiệp. 

Chúng ta nên dùng Time Out như thế nào? 

Người bị kích hoạt “Tôi không thể nói chuyện này một cách bình tĩnh nữa, mình có thể nói chuyện này một lúc khác.”

Khi bạn thấy đối phương mất bình tĩnh: “Tôi thấy nãy giờ mình nói mà không ra được vấn đề mà chỉ có to tiếng với nhau thôi. Mình nên dừng tại đây và quay lại vấn đề này sau khi cả 2 đã nguội bớt”.

Xin lưu ý, đừng nói kiểu bề trên “anh thấy em mất bình tĩnh rồi. Khi nào em bình tĩnh hơn thì mình nói tiếp”, kiểu nói này chỉ làm tình hình tệ hơn.

Lưu ý: chúng ta cần phải sắp xếp để có thể đề cập lại vấn đề này một lúc thích hợp khác. ĐỪNG ĐỂ TRÔI!

Chúng ta nên làm gì trong thời gian time-out?

• Không nhại lại chuyện cũ. Không nên dành thời gian suy nghĩ cách để chiến thắng trong cuộc tranh cãi. Vì làm như vậy chỉ khiến bạn giận hơn.
• Tìm một không gian, hoạt động để khiến mình bình tâm lại (ví dụ đọc sách, đi dạo, tập gym…)
• Trò chuyện với những người có sự khôn ngoan và trưởng thành về vấn đề này.
• Lên lịch để trò chuyện về vấn đề này.
• Nếu sau khi nguôi giận, bạn nhận ra chuyện cũng chẳng có gì thì cũng nên sắp xếp thời gian để trò chuyện nhằm đặt dấu kết cho vấn đề đó.

Nhận biết các vùng trong một cuộc trò chuyện và biết các cách xử lý chúng là một trong những cách để xây dựng giới hạn hiệu quả trong một mối quan hệ. Một mối liên hệ phát triển chỉ khi có lối nói chuyện hiệu quả, tử tế và chân thành. Để giao tiếp hiệu quả cần rất nhiều thời gian và sự luyện tập. Rất mong bạn có thể áp dụng những kỹ thuật này để có kỹ năng  giao tiếp hiệu quả hơn, bạn nhé! Đừng quên để lại bình luận và cùng chia sẻ bài viết nhé!